De opkomst van zzp’ers, groeiende behoefte aan flexibiliteit, de verdergaande automatisering: ze maken dat onze traditionele kijk op werk piept en kraakt in z’n voegen. Ze vragen wat mij betreft om een nieuwe visie op werk en contracten. Dan hebben we het niet over het wettelijk afbakenen van ‘zelfstandigheid’ en ‘werkgeverschap’. Maar wel over modellen die een brug kunnen slaan tussen deze werelden. De ‘werkondernemer’ is daar een voorbeeld van.
Voordat we deze term onder de loep nemen, even terug naar ons huidige model van werknemer- en werkgeverschap. In het licht van het industriële tijdperk was deze constructie decennialang logisch. Zeker in een tijd waarin werk vooral bestond uit repeterende handelingen en arbeiders laaggeschoold waren. Werknemers leverden fysieke arbeid in ruil voor een zeker loon. De werkgever was verantwoordelijk voor het werk, het benodigde kapitaal én de beloning.
Maar werk verandert. Computers en robots nemen het fysieke werk over. De komende jaren verdwijnen er door de automatisering en robotisering honderdduizenden banen. Arbeid wordt steeds vaker kenniswerk op projectbasis. Niet het aantal uren geleverde inspanning, maar de geleverde ideeën, oplossingen en kennis bepalen de waarde. Ook werknemers veranderen. Hun opleidingsniveau is gestegen, ze kiezen steeds meer voor werk waarin ze hun kwaliteiten kunnen benutten en waarin ze zelf regie hebben. Er ontstaat gek genoeg krapte op de arbeidsmarkt omdat werkgevers die nog traditioneel denken niet kunnen bieden wat de sollicitant verwacht.
In ons ‘oude denken’ is voor beide ontwikkelingen nauwelijks plek. Ons systeem is nog gebaseerd op het model waarin de werknemer arbeid levert en de werkgever zoveel mogelijk zekerheid biedt. Het contract voor onbepaalde tijd blijft nog altijd hét grote streven. Maar wat betekent onbepaalde tijd in een wereld waarin verandering de enige constante lijkt? Het werk van vandaag kan er morgen al niet meer zijn. En wat moet je als werknemer wanneer je voor iets meer eigen regie gaat? Zzp’er worden lijkt de enige remedie…
Toch zijn er wel degelijk andere smaken. Zo bedacht consultancybureau TMC eind jaren ’90 het concept ‘werkondernemer’. Werkondernemers zijn ondernemende professionals die het zelfstandig ondernemerschap net iets te onzeker vinden. Bij TMC hebben ze naast hun salaris een eigen winst- en verliesrekening. Op basis van hun persoonlijke omzet, volgt een variabele beloning. Daar staat wel wat tegenover. Werkondernemers zijn zelf actief in het verwerven van opdrachten en zijn zelf verantwoordelijkheid voor zaken als scholing of pensioen. De resultaten zijn positief. Werknemers krijgen meer autonomie en voelen zich meer betrokken. Werkgevers verzekeren zich van gemotiveerdere en flexibel inzetbare professionals. Hun ambities en talenten worden ten volle benut.
Er zijn meer organisaties die experimenteren met het werkondernemerschap. Zeker interessant zijn varianten waarin werkondernemers zich voor drie of vier jaar verbinden aan een organisatie. In ruil hiervoor verdienen ze geld, maar ze regelen zelf (grotendeels) hun arbeidsvoorwaarden, eventueel met coaching vanuit het bedrijf. Daarbij zijn ze zelf ook verantwoordelijk voor hun toegevoegde waarde op de arbeidsmarkt. Een dergelijk model zou betekenen dat we onderling veel minder hoeven te regelen: geen cao’s meer, geen functiewaardering meer, geen arbeidsongeschiktheid meer.
Toegegeven, dit laatste klinkt wat ‘beangstigend’. Het ‘zekerheids-denken’ en het ‘ontzorgd willen worden’ zit diep in ons DNA. En het roept meteen andere vragen op, want hoe komt het dan met de hypotheek, verzekeringen en ziektekosten? Uiteraard is het de vraag hoe je vorm geeft aan het ‘model werkondernemer’. En of dit ook voor alle soorten werk of alle type functies geschikt is. Bij HRM-Friesland vinden we het fenomeen in elk geval het onderzoeken waard. Wat ons betreft wordt 2017 het jaar van de ‘werkondernemer.’ Hoe? Door ons te verdiepen in dit model en z’n mogelijkheden, door met werkgevers en werknemers om tafel te gaan.
Ook eens van gedachten wisselen? Ik ga de uitdaging graag aan, mijn mailadres is mark@hrm.frl.